تصورات شیرین مخاطبان از بیماری تلخ دیابت
طبق آخرین آمار سازمان بهداشت جهانی، در هر ۱۰ ثانیه ۲ نفر در جهان به بیماری دیابت مبتلا می شوند. دیابت بیماری شایعی است که در ایران بسیاری از افراد نسبت به آن اطلاعات دقیقی ندارند. برخی از افراد نه تنها اطلاعات دقیقی ندارند، بلکه باورهای غلطی نیز نسبت به این بیماری دارند. یکی از بهترین راه‌ها برای اصلاح باورهای غلط، ارائه گزارش‌های تحقیقاتی و آمار دقیق است. شرکت پژوهش بازار و رسانه امروز (emrc) در هفته آخر نوامبر ۲۰۱۸ به مناسبت ماه جهانی آگاهی از دیابت، پژوهشی در خصوص میزان آگاهی افراد در زمینه بیماری تلخ دیابت انجام داد. اطلاعات این پژوهش از طریق پرسشنامه‌ی آنلاین جمع آوری شد که در ادامه آن را می‌خوانید.
باورهای مخاطبان پژوهش نسبت به بیماری تلخ دیابت
در پژوهش مورد نظر سئوالات مختلفی درباره بیماری تلخ دیابت مطرح و از مخاطبان خواسته شد به آنها پاسخ دهند. مخاطبان از طریق گزینه‌های: غلط، نمی‌دانم و صحیح به سئوالات پاسخ دادند.
سئوالات در این پژوهش به شرح ذیل است:
- کسانی که دیابت دارند، نباید شیرینی مصرف کنند (غلط)
- ریزش مو یکی از علائم بیماری تلخ دیابت است (غلط)
- افرادی که دیابت دارند، حس بویایی خود را از دست می‌دهند (غلط)
- کسانی که دیابت دارند، نباید قند مصرف کنند (غلط)
- افزایش وزن، احتمال ابتلا به بیماری دیابت نوع ۱ را افزایش می‌دهد (غلط)
- دیابت ممکن است زندگی افراد را به خطر بیاندازد (صحیح)
- بیماری تلخ دیابت از فرد سالم به غیرسالم منتقل نمی‌شود (صحیح)
- تکرر ادرار یکی از علائم بیماری دیابت است (صحیح)
- تشنگی بیش از حد یکی از علائم هشدار دهنده‌ی بیماری دیابت است (صحیح)
- افرادی که بیماری دیابت دارند، ممکن است دست و پاهایشان بی حس شود (صحیح)
۸۴ درصد افراد شرکت کننده در این پژوهش از ده سؤال به پنج سؤال پاسخ صحیح دادند. در این میان، ۷۳ درصد افراد؛ نسبت به سؤال “دیابت ممکن است، بیماری افراد را به خطر بیاندازد”، پاسخ مثبت دادند. چنین درصدهایی نشان از آن دارد که مخاطبان ایرانی نیاز به اطلاعات دقیق‌تری نسبت به این بیماری فراگیر و شایع دارند. بیماری تلخ دیابت هنوز در ایران ناشناخته است.
مشخصات شرکت کنندگان پژوهش
پرسش‌نامه این پژوهش توسط افراد مختلفی تکمیل شد. نکته جالب این است که ۵۷ درصد از این افراد عنوان کردند خودشان دیابت ندارند اما یکی از نزدیکانشان به بیماری تلخ دیابت مبتلا است. ۳ درصد از شرکت کنندگان خودشان با بیماری دیابت دست و پنجه نرم می‌کردند. ۲۸ درصد از افراد در این پژوهش دیابت ندارند اما دورادور کسانی را می‌شناسند که دچار بیماری تلخ دیابت هستند. ۱۲ درصد مشارکت کنندگان در پژوهش بیماری دیابت ندارند و کسی را هم که مبتلا به بیماری دیابت است، نمی‌شناسند. هم¬چنین در این پژوهش افراد ۲۲ تا ۵۸ سال حضور داشته‌اند. از این تعداد ۶۴ درصد خانم و ۸۴ درصد دارای تحصیلات کارشناسی و کارشناسی ارشد بوده‌اند.
تصویر ذهنی درباره بیماری تلخ دیابت
در بخشی از پژوهش از مخاطبان خواسته شد تا تصویر ذهنی‌شان را درباره بیماری دیابت بیان کنند. ۲۸ درصد از شرکت کنندگان پژوهش عنوان کردند تا نام دیابت مطرح می‌شود، قند، شیرینی¬جات و نوشابه در ذهن‌شان تداعی می‌شود. ۶ درصد از شرکت کنندگان عنوان کردند دیابت آن ها را به یاد تشنگی و خشکی دهان می‌اندازد. دانستن تصورات ذهنی مخاطبان نسبت به بیماری از اهمیت فوق العاده‌ای برخوردار است. مسئولان و فعالان حوزه بهداشت و درمان با آگاهی نسبت به تصورات ذهنی مخاطبان می‌توانند اقدام به طراحی کمپین‌هایی با پیام¬های دقیق کنند. پیامی که به صورت هدفمند بتواند نگاه مخاطبان را نسبت به بیماری دیابت تغییر دهد.
بررسی درستی و نادرستی پاسخ‌ها
در این پژوهش پرسش های مختلفی مطرح شد که مخاطبان با تعیین غلط و یا درست بودن آنها، میزان آگاهی شان از بیماری دیابت را می سنجیدند. برای مثال از دست دادن حس بویابی و یا ریزش مو در بیماران دیابتی باورهای غلطی هستند که میان افراد رایج هستند و باید تغییر کنند.
همچنین با افزایش وزن، احتمال ابتلا به بیماری تلخ دیابت نوع ۱ زیاد نمی‌شود. بلکه داشتن اضافه وزن می‌تواند امکان ابتلا به دیابت نوع دو را افزایش دهد. دیابت نوع ۱ معمولا به دلیل حمله سیستم ایمنی به سلول هایی که انسولین تولید می‌کنند اتفاق می افتد. از سوی دیگر افزایش وزن حتما به معنی داشتن اضافه وزن نیست؛ اضافه وزن و چاقی بر اساس فرمول BMI محاسبه می‌شوند.
در همین راستا، این باور که افراد مبتلا به بیماری تلخ دیابت نباید شیرینی مصرف کنند نیز غلط است. افرادی که دیابت دارند می توانند مواد قندی مصرف کنند، ولی مثل بقیه افراد، باید از مصرف بیش از حد مواد غذایی شیرین خودداری کنند.
در مجموع دیابت یک بیماری مسری نیست و دیابت نوع دو بیشتر به سبک زندگی افراد بستگی دارد. فاکتور های ژنتیکی می‌تواند احتمال ابتلا به بیماری تلخ دیابت را بالا ببرد. همچنین دیابت در صورتی که تحت درمان قرار نگیرد و مدیریت نشود، می‌تواند مشکلاتی جدی برای فرد ایجاد کند. در جهان، دیابت باعث مرگ چهار میلیون نفر در سال می‌شود. علاوه براین، دیابت یکی از دلایل اصلی عمده بیماری های قلبی عروقی، سکته مغزی، نابینایی، بیماری های کلیوی، و قطع عضو اندام های تحتانی محسوب می‌شود. در نتیجه، دیابت بیماری شیرینی‌ست که اگر مورد بررسی قرار نگردید، کام مبتلایان را تلخ خواهد کرد.